Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2012

η ιστορια των αποκριων


  ΟΙ ΣΚΥΡΙΑΝΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣΟΡΓΑΝΩΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΡΙΠΛΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΚΑΙΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Το ένα σκέλος καλύπτουν οι παραδοσιακές εκδηλώσεις των μεταμφιεσμένων σε “Γέρους”, “Κορέλες” και “Φράγκους” που καθιστούν το Σκυριανό καρναβάλι ένα από τα περισσότερο εντυπωσιακά και ενδιαφέροντα της χώρας από άποψη ενδυματολογική, λαογραφική, ιστορική, εθνολογική και θρησκειολογική επειδή διατηρεί πολλά από τα τυπικά στοιχεία του αρχέγονου καρναβαλιού, τόσο στις μεταμφιέσεις των εορταστών όσο και στο τυπικό της διεξαγωγής και στις ονομασίες των πρωταγωνιστών του, παρά την παραφθορά που έχουν υποστεί με το πέρασμα των αιώνων .
Το δεύτερο σκέλος, εξίσου αξιόλογο και ενδιαφέρον με το πρώτο αν και τελείως διαφορετικό, αποτελούν οι πρόχειρες υπαίθριες θεατρικές παραστάσεις και απαγγελίες σατυρικών στίχων από ερασιτέχνες ποιητές και ηθοποιούς. Οι σατυρικές αυτές παραστάσεις μας οδηγούν κατευθείαν στις ρίζες της Σάτιρας, όνομα προερχόμενο απ τον ίδιο τον Σάτυρο, τον τοτεμικό θεοποιημένο Τράγο γνωστό και με τα ονόματα Κρόνο και Πάνα στους Έλληνες και Σατούρνους στους Ρωμαίους, το μεγάλο θεό της πριν απ’ το Δωδεκάθεο εποχής.
Το τρίτο μέρος είναι η Καθαρά Δευτέρα, η μεγαλύτερη λαϊκή εορτή των Σκυριανών που αποτελεί και το πανηγυρικό κλείσιμο της πανάρχαιας γιορτής του Τριώδιου.
Όλο τούτο το θαυμάσιο εορταστικό και τελετουργικό τρίπτυχο, στο οποίο συμμετέχει το σύνολο των Σκυριανών, συνθέτει το ΤΡΙΩΔΙ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ.
Το Τριώδι της Σκύρου, όπως θεωρώ πως είναι σωστότερο να ονομάζεται αυτή η τρισυπόστατη, παλλαϊκή εορτή κι όπως την αποκαλούνε ακόμα οι παλαιότεροι Σκυριανοί, είναι γνήσιο κατάλοιπο της πανάρχαιας λατρείας του Κρόνου. Οι εκδηλώσεις που γίνονται σήμερα δεν είναι παρά επιβίωση των αρχαιότατων τελετουργιών, γνωστών με τα ονόματα Κρόνια για τους Έλληνες και Σατουρνάλια για τους Ρωμαίους.
Τριώδι, Τραγώδιο και Τραγωδία, δεν είναι παρά ωδή στον Τράγο, τον μεγάλο γνωστό μας τραγόμορφο και τραγοπόδαρο τοτεμικό θεό Πάνα, γνωστό και με το όνομα Κρόνος και Σατούρνους ή Σάτυρος που κυριαρχούσε επί αιώνες και χιλιετίες, στην πριν τη Δωδεκάθεο εποχή.
Η λέξη Τριώδι ή Τριώδιον, αν και επισήμως ετυμολογείται ότι σημαίνει τρεις ωδές, εν τούτοις, ηχητικά μοιάζει πολύ με το τραώδιο, τραγώδιο, τραγούδι και κατ’ επέκταση με την τραγωδία. Επειδή το τριώδι εννοιολογικά ταυτίζεται με τις αποκριές και εφ’ όσον αυτές συνδέονται τόσο πολύ με τον τράγο, το Τριώδι ή Τριώδιο θεωρώ πως είναι πολύ πιθανό να ταυτίζεται με το τραγώδιο, την ωδή προς τον τράγο, απ’ την οποία προέρχεται η τραγωδία.
 

                               '' ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΓΕΡΟΥ ΚΟΡΕΛΑΣ ''
Από την αρχή του Τριώδιου, με έξαρση κατά τις εβδομάδες της Κρεοφάγου και της Τυρινής, ένα περίεργο θέαμα συναντά κανείς καθημερινά στον κεντρικό δρόμο της αγοράς και στα σοκάκια της χώρας της Σκύρου.
Όμιλοι μεταμφιεσμένων, από 3 έως 5 συνήθως άτομα, περιέρχονται στο χωριό, δίνοντας με την παρουσία τους έναν τόνο χαράς και μυστηριακού μεγαλείου, ιδιόμορφο, που στις μέρες μας, μονάχα στη Σκύρο συναντιέται.
Πρόκειται για τους πρωταγωνιστές του σκυριανού καρναβαλιού, που σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας δεν γιορτάζεται με τόση ζωντάνια, τόσο μεγάλη συμμετοχή του λαού και πουθενά αλλού δεν παρουσιάζει τόσο ξεχωριστό ενδιαφέρον, εξαιτίας της μυστηριακής μεταμφίεσης των εορταστών.
Ο όμιλος αποτελείται βασικά από τρεις τύπους μεταμφιεσμένων:
Ο κορυφαίος του ομίλου, ονομαζόμενος “Γέρος”, είναι ντυμένος στο πάνω του μέρος με μαλλιαρή μαύρη κάπα, ίδια με προβιά τράγου, φορτωμένος στη μέση του με 50-80 κουδούνια του κοπαδιού, και στο πρόσωπο φοράει μάσκα από προβιά μικρού γιδιού.
Από τη μέση και κάτω φορεί το τσοπάνικο πανωβράκι, τις τροχαδόκαλτσες και στα πόδια του τα υποδήματα των Σκυριανών χωρικών, τα παραδοσιακά " τροχάδια".
Προχωρεί με ρυθμικούς βηματισμούς, κρατώντας στο χέρι του το τσοπάνικο στραβοράβδι και κουνώντας τη μέση του, έτσι ώστε τα κουδούνια, που είναι περασμένα σ αυτή να δίνουν ήχους φοβερούς, αλλά ρυθμικούς και εναλλασσόμενους. Κατά διαστήματα στέκεται, και τότε το κούνημα του κορμιού του είναι διαφορετικό, όπως και οι ήχοι των κουδουνιών.
  Ο “Γέρος”, όπως λέγεται αυτός ο μεταμφιεσμένος που είναι η κυρίαρχη μορφή του Τριώδιου, συνοδεύεται συνήθως από άλλο νέο, ντυμένο με σκυριανή γυναικεία φορεσιά, αλλά με τροχαδόκαλτσες και τροχάδια ενώ το πρόσωπό του είναι σκεπασμένο με μάσκα ίδια με του " Γέρου", από τομάρι μικρού κατσικιού. Αυτός ονομάζεται “Κορέλα” και κρατάει στο χέρι ένα μαντήλι, που το κουνά χορεύοντας γύρω από το “Γέρο”, όταν τούτος προχωρά ή στέκεται και τραγουδά τον ξεχωριστό αποκριάτικο σκοπό που έχει το όνομα της (της Κορέλας), όταν ο Γέρος στέκεται για να ξεκουραστεί, σείοντας πάντοτε τα κουδούνια του. Κορέλα είναι η κορούλα, η κόρη.
Ο “Φράγκος”, το τρίτο μέλος του ομίλου, είναι πρόσωπο κωμικό: φορά ευρωπαϊκό παντελόνι, μάσκα τυχαία, έχει ένα μεγάλο κουδούνι στο πίσω μέρος της μέσης του, κρατά ένα κοχύλι στο χέρι, το γνωστό στους ναυτικούς σαν “μπουρού” το οποίο φυσά διαρκώς και κουνιέται ασταμάτητα πειράζοντας τους θεατές που στέκουν από τη μια κι απ’ την άλλη πλευρά των δρόμων, παρακολουθώντας το θέαμα.
Όταν η ομάδα του Γέρου, της Κορέλας και του Φράγκου περιέλθει στους δρόμους και τελειώσει τις επισκέψεις της στα συγγενικά και φιλικά σπίτια, όπου πηγαίνει για να ξεκουραστεί και να κεραστεί, ανεβαίνει πάντα στο μοναστήρι του Αγίου Γεώργιου. Εκεί, αφού προσκυνήσει την εικόνα του πολιούχου του νησιού, χτυπά χαρούμενα την καμπάνα της εκκλησιάς του θέτοντας έτσι, πανηγυρικά και επίσημα τέρμα στη διασκέδαση. Ύστερα, ο καθένας γυρνά στο σπίτι του και αφού βγάλει τα ρούχα του μασκαρέματος, κάθεται στο οικογενειακό τραπέζι που τον περιμένει.
Τα παιδιά γιόρταζαν ως πριν λίγα χρόνια ακόμα με τον δικό τους τρόπο, έχοντας ξεχωριστή αμφίεση. Ξερίζωναν το φυτό “καρώνα”, κατόπιν έδεναν τα φύλλα του με λεπτό σκοινί και περιζώνονταν μ’ αυτά, αντί για κουδούνια, κρατώντας στο χέρι τους το όμοιο με κέρατο βλαστάρι του φυτού. Άλλα πάλι φορούσαν στη μέση τους κέρατα που φρόντιζαν να τα μαζεύουν από πριν. Τα τελευταία όμως χρόνια και τα μικρά παιδιά συμμετέχουν ισότιμα μαζί με τους μεγάλους στις εορτές, ντυμένα κι αυτά με τον ίδιο πανομοιότυπο τρόπο.
Παλαιότερα, εκτός από τα τρία αυτά μεταμφιεσμένα πρόσωπα, άλλοι νέοι της Σκύρου ντύνονταν “Νυφάδες”, που σε αντίθεση με όσους αναφέραμε προηγουμένως, οι εκδηλώσεις τους ήταν κόσμιες και αθόρυβες. Οι “Νυφάδες”, όπως και ένας άλλος προσωπιδοφόρος με φουστανέλα, επάργυρα πιστόλια και σπαθί, καλούμενος “Γιανίτσαρης”, δεν έχουν επιβιώσει στις μέρες μας γι’ αυτό και δεν θα ασχοληθούμε μαζί τους.
Αυτές είναι οι κύριες ιδιομορφίες του Σκυριανού καρναβαλιού. Κατά τα άλλα, γιορτάζεται όπως και στα λοιπά μέρη της Ελλάδας ομαδικά, με κρεοφαγία, μακαρονοφαγία και οινοποσία.
                                              Να μαζευτούμ’ όλοι μαζί
                                               τώρα τα καρναβάλια,
                                             για να τα πούμε καθαρά,
                                              του καθ’ ενός τα χάλια...


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου